W dawnych czasach istniał zwyczaj dodawania do wiązanki również owoców i warzyw. Robiono z nich później przetwory i potrawy, a z pierwszego zebranego zboża gospodarz piekł chleb, który następnie zostawiano na specjalnym ołtarzu. Zwyczaje na Matki Boskiej Zielnej. Zioła, święcone w dzień Matki Boskiej Zielnej, miały szczególną
Rozmowa z Lilianą Sonik z Instytutu Dziedzictwa, inicjatorką konkursu „Cudowna Moc Bukietów”, przywracającego tradycję tworzenia zielnych bukietów na święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Impreza z roku na rok przyciąga coraz więcej uczestników z Małopolski- Jaką moc mają bukiety tworzone dla Matki Boskiej Zielnej?- Och, to zależy z jakiej perspektywy patrzeć. Jeśli z historycznej, to mamy wierzenia odwieczne. Bukiety tradycyjnie uważano za ochronę przed gromami, nawałnicami, gradobiciem i innymi kataklizmami natury. Bukietów tych nigdy po poświęceniu nie wyrzucano. Zasuszano je i służyły do ochrony domostwa. Bukiety pełniły też funkcję domowych apteczek dla ludzi i zwierząt. Przecież dawniej nie było antybiotyków ani lekarzy. A w bukietach były zioła mające leczniczą moc. Mamy też perspektywę dzisiejszą. Tutaj jest ogromny wachlarz znaczeń. Te bukiety mają moc metafizyczną i codzienną. Całe święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zwane też świętem Matki Boskiej Zielnej, polega na tym, że w tym dniu coś, co należy do codzienności - czyli rośliny i kwiaty - jest wprowadzone w przestrzeń sakrum. Ta mieszanka sakrum z profanum daje nadzwyczajne rezultaty dla nas, dla ludzi XXI To święto ma nas czegoś nauczyć?- Oczywiście. To święto uczy nas bioróżnorodności, szacunku dla roślin, nawet dla chwastów. Taka na przykład babka to takie ziółko, które rośnie wszędzie, a przecież to roślinka, która ma ogromna moc, na przykład leczy rany. Znaczenie roślin dla ludzi jest udowodnione naukowo. Amerykanie robili badania, z których wynikało, że dzieci dotknięte ADHD po półgodzinnym spacerze po lesie potrafią się skupić i skoncentrować w tym samym zakresie, jaki zapewniają im pigułki. Natura, botanika, zieleń uczy nas koncentracji, skupienia. Święto uczy nas też ekologii, zawiera intuicję ekologiczną - odwieczną. Grubo, zanim papież Franciszek napisał swą encyklikę ekologiczną Laudato Si - „Pochwalony Bądź” - nasze prapraprababki już posiadały tę intuicję. Święto uczy nas także botaniki. Od kilku dziesięcioleci narasta zjawisko wykluczenia botanicznego. Jesteśmy zamurowani, żyjemy w wybetonowanych podwórkach, przytwierdzeni do komputerów, również na wsi. Brak czasu powoduje, że starsze pokolenia nie uczą dzieci nazw No właśnie. Czy w takiej sytuacji ta tradycja ciągle żyje w Polsce? Czy w miastach robimy jeszcze bukiety dla Matki Boskiej Zielnej?- Jestem przekonana, że tak. Ale jeszcze osiem lat temu, gdy zaczynałam inicjatywę „Cudownej Mocy Bukietów”, obserwowaliśmy z mężem, że to piękne święto trochę nam więdnie, trochę się od nas oddala. Było przykrywane piętnem obciachu, wsiowości, folkloru, który odchodzi. I to nie tylko w miastach, ale także na To właśnie dlatego zainicjowała pani konkurs „Cudowna moc bukietów”?- Sołtyska, pani Stefania Gawor z Podstolic, która wie wszystko na temat ziół, w ubiegłym roku powiedziała mi, iż cieszy się, że ja to święto tak podjęłam. Wcześniej przychodziły do niej sąsiadki i gdy szykowała bukiety na 15 sierpnia, mówiły jej: „Co ty się robisz na taką wiejską kobitę?” A to przecież nie jest święto specyficznie wiejskie, to jest polskie święto. Jeszcze niedawno na krakowskich podwórkach rosły kwiaty, zioła, dzikie drzewa. Teraz to odeszło, ale tym większa mobilizacja i tym większy powód, by powrócić do Już po raz siódmy organizuje Pani konkurs w Krakowie. Czy tradycja ożywa?- Organizuję go już po raz ósmy. Pierwszy raz odbył się jednak w Podstolicach. Efekty są zauważalne. Uczestników z roku na rok jest coraz więcej. Obcokrajowcy, którzy obserwują, co dzieje się na Małym Rynku, są zachwyceni. Przygotowujemy dla nich ulotki informacyjne w języku angielskim. Sądzę, że ta impreza może być już wizytówką Krakowa i Małopolski. W nasze ślady poszły też Kaszuby, Zielonki i Kościerzyna oraz inne miejscowości. Organizuje się tam podobne konkursy i podobne warsztaty. Zaczęto jakby na nowo przykładać wagę do tego święta. Przełamany został też pewien dystans w kościele. Przecież święcenie bukietu złożonego z ziół i kwiatów nie jest częścią dogmatyki. Tak naprawdę to święto nazywa się Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Zwyczaj święcenia bukietów bierze się z legendy sięgającej jeszcze czasów wczesnochrześcijańskich, wedle której w miejscu Matki Boskiej wziętej do nieba, uczniowie znaleźli grotę wypełnioną kwiatami i ziołami. Dobry chrześcijanin nie musi robić bukietów na Matkę Boską Zielną, podobnie jak nie jest zobowiązany dzielić się opłatkiem w Wigilię. Ale o ile uboższe byłyby te święta bez tych zwyczajów! To rytuały, które tłumaczą język sakrum na język naszej codzienności, na język zwyczajnych ludzi. Są więc bardzo cenne. - Kto bierze udział w konkursie?- To się zmienia. Coraz więcej mamy ludzi młodych i dużych rodzin. Na Małym Rynku reprezentowane są wszystkie kategorie wiekowe i zawody. To kobiety i mężczyźni. Dwa lata temu jedną z nagród otrzymał pan, który jest ginekologiem położnikiem. Jak mi powiedział, skończył dyżur o 6 rano, pobiegł na łąkę, pozbierał zioła i kwiaty, dołożył do wcześniej przygotowanych i z tego stworzył Z czego krakowianie robią bukiety? Nie mają przecież takich możliwości jak mieszkańcy Bukiet można stworzyć ze wszystkiego, na przykład z roślin rosnących pod blokiem, na dzikim skwerku czy w ogródku przydomowym. Nie może być jednak roślin egzotycznych, żadnych ozdób, sztucznych kwiatów, wstążek i zawinięć. Wszystko musi być Czy mieszkańcy Krakowa i Małopolski znają się na ziołach, które umieszczają w bukietach?- Wracamy do sprawy wykluczenia botanicznego. Kiedy zapytamy kogoś, jakie zna zioła, najczęściej odpowie, że oregano i bazylię. Nie wie, że lebiodka czy macierzanka idealnie je zastępują. Dlatego od lat organizujemy szereg warsztatów zielarskich w Muzeum Farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego, namawiamy dzieci do tworzenia Proszę podać nam przepis na typowy krakowski bukiet? - To bardzo trudne. Już w XIX wieku entnografowie opisujący tradycyjny bukiet małopolski czy krakowski mówili rzeczy kompletnie różne. Udziela, Gloger czy Kolberg raz mówili o bukietach skomponowanych z 12 ziół, a innym razem z ponad 100! Na obrazie Witolda Pruszkowskiego z drugiej połowy XIX w. wydać, jakie były te bukiety urozmaicone i piękne. Ten obraz stanowi nasze logo. - W takim razie z jakich roślin Pani stworzy swoje dzieło?- W środku będzie jabłko nabite na patyk, a następnie wszystkie zioła z mojego ogródka. To przede wszystkim: mięta, hyzop, ruta, lebiodki, różne tymianki, macierzanka, koperek, lubczyk, pietruszka, wrotycz, szałwia i rozmaryn. Będzie też mnóstwo kwiatów: hortensja, mieczyk, róże - atrybut matki Boskiej, jeśli dotrwają do poniedziałku, będą też lilie. Zachęcam też, by dodać do bukietu owoce jarzębiny oraz kwiaty dziewanny. To jest nadzwyczajne zioło i kwiat, nazywany warkoczem Maryi, gdyż naprawdę przypomina Jak z setek bukietów jury wybierają te najpiękniejsze?- To potwornie trudne. Absolutna większość tych bukietów to są cuda. To jest coś, co pokazuje dusze ludzi, którzy je stworzyli. Bardzo rożne bukiety wygrywają. Zwycięża bukiet, który ma to coś. Warsztaty i konkurs „Cudowna Moc Bukietów”W ramach cyklu „Cudowna Moc Sztuki” Instytut Dziedzictwa zaprasza w sobotę o godz. 10 i do Pałacu biskupa Erazma Ciołka (ul. Kanonicza 17) na oprowadzanie po galerii Sztuka Dawnej Polski XII-XVIII wiek, śladami roślin i ziół przedstawionych na prezentowanych tam niedzielę 14 sierpnia od godz. 11 odbędą się wykłady, a o godz. warsztaty florystyczne, które poprowadzi Agnieszka Stój. Będzie można na nich dowiedzieć się wiele o polskich ziołach i kwiatach, poznać ich nazwy, a przede wszystkim ułożyć bukiet na święto Matki Boskiej Zielnej. Wstęp sierpnia, w święto Matki Boskiej Zielnej, na scenie usytuowanej na Małym RynkuInstytut Dziedzictwa zaprasza na siódmą już edycję konkursu „Cudowna Moc Bukietów”. Bukiety konkursowe ocenianie będą w czterech kategoriach: tradycyjny bukiet zielny, zielna kompozycja, profesjonalny bukiet florysty i mały bukiet - konkurs dla dzieci. Przyjmowanie bukietów konkursowych rozpocznie się o godzinie 10 przy scenie na Małym Rynku i potrwa do godz. 13. W południe, po zakończeniu mszy świętej w bazylice nastąpi święcenie bukietów konkursu oraz wręczenie nagród odbędzie się na scenie usytuowanej na Małym Rynku. Finał zaplanowano na godzinę 14.
Na początku powinniśmy zapoznać uczestników z pojęciem sztuka sakralna – jest to twórczość związana z wierzeniami, wiarą i życiem religijnym. Ważne też, żeby wspomnieć dlaczego o tym mówimy; wprowadzenie w temat zajęć: w dniu 15 sierpnia obchodzimy święto Wniebowzięcia NMP, czyli Święto Matki Boskiej Zielnej.
Matki Boskiej Zielnej to święto przypadające na 15 sierpnia. W chrześcijańskim kalendarzu liturgicznym funkcjonuje jako Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Obchodzone jest co roku od V wieku. Z tym dniem wiążą się pewne tradycje i zwyczaje. Między innymi przygotowanie specjalnego bukietu z Matki Boskiej Zielnej Święto Matki Boskiej Zielnej to jedno z ważniejszych świąt kościelnych stałych związanych z Maryją. Obchodzi się je od V wieku. Święto to wypada zawsze 15 sierpnia w okresie zakończenia żniw. Według legend, dzień Uroczystości Matki Boskiej Zielnej swoje początki zawdzięcza apostołom, którzy po śmierci Maryi nie znaleźli jej ciała w grobie, tylko kwiaty i zioła. Właśnie z tego powodu Matkę Boską nazywa się i zwyczaje związane ze świętemPodczas Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oddaje się cześć Matce Boskiej Wniebowziętej, która jest patronką ziemi i roślinności. Z tym dniem związane jest również przysłowie „A na Wniebowzięcie – pokończone żęcie”. Wybierając się do kościoła tego dnia, zabiera się ze sobą gałązki i bukiety, aby je poświęcić. Dawniej wierzono, że poświęcone ziele miało wyjątkowe właściwości. Rośliny miały chronić dom przed piorunami a jego mieszkańców przed chorobami. Pannom natomiast zapewnić szczęśliwe zamążpójście. Oprócz tego, poświęcone plony można było dodawać do wszelkich naparów i herbat. Jak przygotować tradycyjne ziele?Bukiety, które zanosi się do kościoła z okazji święta Matki Boskiej Zielnej, przygotowuje się według pewnych zasad. Zgodnie z tradycją do wiązanki powinno użyć się 7 bądź 77 różnych ziół, zbóż, kwiatów, ale także plonów rolnych. Do najbardziej popularnych roślin, które kiedyś wplątywano w wiązanki, zalicza się len, makówki, konopie i kłosy zbóż. Istotne było, aby ilość ziół i zbóż była nieparzysta. Dobry wybór to siedem lub dziewięć. Cyfra siedem nie jest tutaj przypadkowa, bowiem w Starym Testamencie była uznawana za symbol doskonałości. Tak przygotowane ziele było symbolem szacunku dla dzieła stworzenia. Oprócz tradycyjnego ziela Święto Matki Boskiej Zielnej jest związane z corocznymi pielgrzymkami na Jasną Górę w Częstochowie oraz z uroczystościami w Kalwarii Zebrzydowskiej. W tym roku inauguracja uroczystości w Kalwarii Zebrzydowskiej przypada na 15 sierpnia. Podczas następnego tygodnia wierni zbierają się codziennie na modlitwie. Centralne uroczystości związane z Wniebowzięciem zaplanowane są na 22 sierpnia. Autor:zuz//mroTVN24Źródło zdjęcia głównego: Waldemar Deska/PAP
Święto Matki Boskiej Zielnej przypada w okresie późnego lata, kiedy dobiegają końca prace żniwne, bo jak mówi stare powiedzenie: „Na Wniebowzięcie pokończone żęcie”. To też czas największego wędrowania do miejsc kultu Maryi – do Częstochowy, Kalwarii Zebrzydowskiej, Świętej Lipki, Lichenia i wielu innych.
Uroczystości na cześć Matki Boskiej były zawsze szczególnie świętowane na wsiach. Majowe śpiewy pod kapliczkami, gromnica w każdym domu i obowiązkowo święty obrazek w izbie. Nawet w środku żniw, w połowie sierpnia, cała wiejska społeczność tłumnie schodziła do parafialnych kościołów i pielgrzymowała do regionalnych sanktuariów, aby podziękować i oddać należną cześć w dniu święta Matki Boskiej Zielnej. W podziękowaniu za dary ziemi… 15 sierpnia przypada na pełnię zbiorów. Środek żniw, zbierania dojrzałych owoców, warzyw i ziół, zapełniania spichlerzy i komór bogatymi darami ziemi. Dlatego Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny było najlepszą okazją do dziękczynienia za zebrane plony. Z tego powodu gospodynie i młode kobiety już tydzień lub dwa wcześniej rozpoczynały komponowanie bukietów i snopków (jak pisze Kolberg w tomie 48 Ludu), w których musiały znaleźć się tegoroczne zbiory. Wierzono, że poświęcone w święto Matki Boskiej Zielnej rośliny nabierają magicznej mocy, a ich właściwości wzmacniają się. Pęki polnych kwiatów i ziół miały nieść ze sobą urodzaj, przychylność zaświatów i powodzenie na ziemi. Co musi znaleźć się w sierpniowym bukiecie? Jak skomponować idealny bukiet na święto Matki Boskiej Zielnej? Z pewnością trzeba posiadać szeroką wiedzę, o tym, co rośnie w okolicy. Oto wszystkie rośliny, jakie podają w etnograficznych opisach Kolberg (w Tarnowskim-Rzeszowskim i Krakowskim), Bolesław Tync (w „Ziemi Bieckiej”) oraz Barbara Ogrodowska (w „Polskich obrzędach i zwyczajach dorocznych”): wrotycz, ptasia mięta, macierzanka, mysie uszka, podbiał, gałązki leszczyny, dębiny itp., mak, piwonia, szałwia, koper, kminek, proso tureckie, koński szczaw, ziele świętojańskie, marona, lulek, boże drzewko, rozmaryn, mięta, melisa, bylica, centuria, dzwonek, ślaz, rumianek, przestęp, lubczyk, oset, łopuch, kalina, marchew polna, przestrach, piorunki, szaleń, przewrotnik, kopytnik, biedrzeniec, baśnica, pasternak oraz kłosy pszenicy, żyta i jęczmienia, gałązki z orzechami, łodygi konopi, grochu i bobu, buteleczkę z oliwą i ser owinięty kawałkiem materiału. Stworzony z darów ziemi bukiet czy snopek obwiązywano powrósłem i niesiono do kościoła, a następnie suszono i przechowywano w komorze lub na strychu. Poświęcone zioła przez cały rok służyły w gospodarstwie jako środek ochronny przed szkodnikami w polach, lek na wiele dolegliwości dla ludzi i zwierząt oraz jako pomoc dla krów przy ocieleniu lub kiedy traciły mleko. Matki Boskiej Zielnej a Dożynki Dziś święto Matki Boskiej Zielnej jednoznacznie kojarzy się nam z dożynkami. Jednak pierwotnie były to dwie odrębne uroczystości – kościelna i świecka, które często były od siebie oddalone w czasie. Pierwsze dożynki odbywały się na dworach i były okazją do podziękowania chłopom za ciężką całoroczną pracę na folwarku czy odrabianie pańszczyzny. Dopiero w okresie międzywojennym zaczęto organizować dożynki wiejskie, gminne czy powiatowe. Ta uroczystość była manifestacją odrębności chłopskiej oraz dumy z pracy na roli. W czasie PRL-u dożynki stały się okazją do podkreślenia władzy ludowej. Po 1980 roku święto kościelne i świeckie na dobre połączyło się w jedno. Więcej o dożynkach i wieńcach dożynkowych przeczytasz w kolejnym wpisie. Już 5 sierpnia premierę będzie miał darmowy ebook „Jak zrobić wieniec dożynkowy”, w którym zawarte będą wszystkie informacje o tym, jak własnoręcznie stworzyć wieniec dożynkowy. Dodatkowo, zostaną tam zawarte informacje o zwyczajach dożynkowych. Zaobserwuj Pisane za lasem na Facebooku lub Instagramie, aby nie przegapić ebooka! Related
eST3e.